maj 2025

Będąc na Podlasiu koniecznie powinno się odwiedzić miejsce będące od stu­leci celem prawosławnych pielgrzymów. Grabarka, nazywana często „Świętą Górą Prawosławia” w Polsce, to miejsce wyjątkowe, przesiąknięte duchowością, historią i tradycją. Położona w sercu Podlasia, niedaleko Siemiatycz, jest jednym z najważniejszych ośrodków pielgrzymkowych Kościoła prawosławnego w naszym kraju. To tutaj, wśród lasów i wzgórz, znajduje się monaster żeński Świętych Marty i Marii oraz cudowna ikona Matki Bożej, która przyciąga tysiące wiernych.

Góra zasłynęła w 1710 roku, kiedy to w pobliskich Siemiatyczach szalała epidemia cholery. Według podania, pewnemu starcowi objawił się we śnie nakaz, by ludzie udali się na wzgórze Grabarka z krzyżami, modląc się o ocalenie. Ci, którzy posłuchali, mieli zostać uzdrowieni. Według kroniki siemiatyckiej parafii ratunek od choroby znalazło podobno wówczas ok. 10 tys. ludzi. Wieść o cudzie rozeszła się błyskawicznie, a wzgórze stało się miejscem pielgrzymek. Na pamiątkę tamtych wydarzeń wierni do dziś przynoszą na Grabarkę drewniane krzyże, które ustawiają wokół cerkwi – dziś jest ich tysiące, tworząc niezwykły „las krzyży”, pełen intencji, modlitw i ludzkich historii.

Centralnym punktem Grabarki jest niewielka cerkiew Przemienienia Pańskiego. Świątynia przebudowywana, remontowana, upiększa­na dotrwała do 1990 roku, kiedy to podpalona spłonęła doszczętnie. Nowa cerkiew została wyświęcona osiem lat później. Jest już murowana. Od 2000 r na Świętej Górze znajduje się Iwierska Ikona Matki Bożej napisana na Świętej Górze Atos, podarowana na pamiąt­kę 2000 lat chrześcijaństwa.

Co roku, w święto Przemienienia Pańskiego (18–19 sierpnia), na Górę przybywają tłumy pielgrzymów, często pieszo, z różnych zakątków Polski i zza granicy. Pielgrzymki te, zwłaszcza z Białegostoku czy Hajnówki, są nie tylko aktem wiary, ale też wyrazem jedności wspólnoty prawosławnej. Atmosfera podczas tych uroczystości jest niepowtarzalna – śpiewy liturgiczne, zapach kadzidła i blask świec tworzą mistyczny klimat.

Monaster na Grabarce, założony w 1947 roku, to jeden z nielicznych żeńskich klasztorów prawosławnych w Polsce. Siostry zakonne prowadzą życie ascetyczne, modlitewne, a ich gościnność i spokój przyciągają nie tylko wiernych, ale też tych, którzy szukają wyciszenia i refleksji.

Najstarsza historia Świętej Góry nie jest znana. Historycy wiążą ją z kultem ikony Spasa (Zbawiciela). Powszechnie znana cudotwórcza ikona Zbawiciela znajdowała się w pobliskim Mielniku. W 1260 roku modlił się przed nią książę halicki Daniel. W XIII wieku słynąca cudami ikona prawdopodobnie ze względu na zbliżający się najazd tatarski została wywieziona i ukryta. Dalsze losy ikony nie są znane, ale kult Spasa pozostał. Pielgrzymi przybywając na święto Przemienienia mówią: „jedziemy na Spasa”.

Najbardziej charakterystycznym elementem Grabarki jest wspomniany las krzyży. Każdy krzyż, od maleńkich po kilkumetrowe, jest wyrazem osobistej intencji – prośby o zdrowie, szczęście, pokój czy dziękczynienia. Niektóre są proste, drewniane, inne zdobione inskrypcjami czy kwiatami. Ten niezwykły krajobraz, w połączeniu z ciszą lasu i śpiewem ptaków, sprawia, że Grabarka emanuje spokojem i sacrum, które porusza nawet osoby niewierzące.

Współczesna Grabarka to nie tylko miejsce kultu, ale też symbol dialogu międzykulturowego i religijnego. Podlasie, region o bogatej mozaice wyznań i narodowości, znajduje w Grabarce swoje duchowe centrum. Odwiedzają ją nie tylko prawosławni, ale też katolicy, protestanci czy osoby innych wyznań, które szukają inspiracji lub po prostu chcą poznać to wyjątkowe miejsce. Grabarka to także przestrzeń, gdzie czas zdaje się płynąć wolniej. W zgiełku współczesnego świata oferuje chwilę zatrzymania, refleksji i łączności z czymś większym. To miejsce, gdzie historia splata się z wiarą, a prostota drewnianych krzyży przypomina o sile ludzkiej nadziei.

Jeśli szukasz miejsca, które pozwoli ci odetchnąć od codzienności i poczuć głębię duchowości, Grabarka z pewnością zostawi w tobie niezatarte wrażenie. To nie tylko wzgórze – to opowieść pisana modlitwami, krzyżami i ludzkimi losami.

Informacje praktyczne:

Cerkiew Przemienienia Pańskiego na Świętej Górze Grabarce jest otwarta dla zwiedzających w następujących godzinach: poniedziałek–piątek od 10:00 do 17:00, w soboty od 11:00 do 17:00, a w niedziele i święta od 13:00 do 17:00 (po zakończeniu nabożeństw)

W okresie poza sezonem letnim (np. zimą) cerkiew i sklepik z pamiątkami mogą być nieczynne. Warto wcześniej skontaktować się telefonicznie (nr tel. 507 761 241), szczególnie w przypadku grup zorganizowanych, aby uzgodnić wizytę.

Zwiedzanie jest możliwe tylko w cerkwi Przemienienia Pańskiego. Pozostałe dwie cerkwie (Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” oraz Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy) oraz teren monasteru nie są dostępne dla turystów. W cerkwi obowiązuje odpowiedni strój: długie spodnie lub spódnice, zakryte ramiona. Osoby w nieodpowiednim stroju nie będą wpuszczane. Wewnątrz cerkwi nie wolno robić zdjęć, należy zachować ciszę i szacunek dla miejsca kultu. Można uczestniczyć w nabożeństwach, przestrzegając zasad i nie zakłócając ich przebiegu.

Na terenie Świętej Góry Grabarki dostępny jest duży, bezpłatny parking położony tuż przy wejściu na teren sanktuarium, co ułatwia dojazd samochodem. Współrzędne parkingu to: 52.4166, 23.0044. Parking jest wygodny i zazwyczaj nie ma problemów z dostępnością miejsc, nawet w sezonie pielgrzymkowym, choć w czasie głównych uroczystości (np. Święta Przemienienia Pańskiego 18–19 sierpnia) może być bardziej zatłoczony.

Do Grabarki można dojechać także komunikacją publiczną – najbliższa stacja kolejowa to Sycze, skąd do sanktuarium jest około 20–30 minut pieszo. Jeśli planujesz wizytę, polecam potwierdzić godziny otwarcia, szczególnie poza sezonem, i przygotować się na spokojne, refleksyjne zwiedzanie tego wyjątkowego miejsca.

Lokalizację niektórych opisanych miejsc przedstawiamy w linku oraz na mapie zamieszczonej niżej.