wrzesień 2024

Dziś chcemy zachęcić was do odwiedzenia Paradyża w lubuskiem. Ta nazwa jest spolszczoną wersją łacińskiej nazwy „Paradis” oznaczającej raj, a obiekt, który powinniście zobaczyć to zespół klasztorny opactwa cysterskiego.

Obecnie jest to siedziba Zielonogórsko-gorzowskiego Wyższego Seminarium Duchownego, aczkolwiek w 2020 roku mieszkało tam jedynie 12 seminarzystów i planowano przenieść ich do Zielonej Góry lub Gorzowa. W tym samym roku w Paradyżu-Gościkowie powstało sanktuarium. Obiekt jest obecnie bardziej dostępny dla turystów, bo utworzono w nim Muzeum Paradyskie.

W czasie, gdy my odwiedzaliśmy zespół klasztorny oprowadzali po nim alumni o pełnych godzinach, a chęć zwiedzania zgłaszało się u furtiana (na portierni). Pomieszczenia klasztorne nie były udostępniane do zwiedzania.

W skład pocysterskiego zespołu klasztornego wchodzą: kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, budynki klasztorne oraz teren dawnych ogrodów wraz z siedemnastowiecznym murem. Zakonnicy uprawiali tu kiedyś winorośla, a wino o nazwie Mozów z pozostałych jeszcze upraw kupiliśmy przy okazji odwiedzin w Domu Winiarza w Zielonej Górze.

Klasztor w Gościkowie został ufundowany już w 1230 roku przez wojewodę poznańskiego Mikołaja Bronisza. Osadzono tu cystersów, którzy zmienili nazwę miejscowości na Paradisus Sanctae Mariae, czyli Raj Matki Bożej.

W drugiej połowie XIII wieku rozpoczęto budowę świątyni, która stała ponad sto lat. Poświęcono ją w 1397 roku, a w XVI wieku król Zygmunt Stary zarządził, że opatem mógł zostać tylko Polak. Niestety opactwo zaczęło w tym czasie podupadać gospodarczo i rosło w długi. Ataki protestanckich wojsk szwedzkich i brandenburskich oraz pożar w 1633 roku doprowadziły obiekt do zniszczeń. Odbudowę rozpoczął król Władysław IV, ale kolejny pożar w 1722 roku ponownie zniszczył zabytkowe obiekty.

To stąd pochodził najwybitniejszy z cystersów - Jakub z Paradyża (1381–1465), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i rektor uniwersytetu w Erfurcie.

W 1740 roku armia Prus napadła na miejscowy klasztor, a przyczyna była dość dziwna. Otóż władca Prus Fryderyk Wilhelm I wyszukiwał wyjątkowo rosłych rekrutów, aby ich wcielić do tworzonej przez siebie gwardii olbrzymów. W pobliskiej wsi Wyszanowo należącej do klasztoru paradyskiego werbownicy królewscy znaleźli chłopa olbrzymiego wzrostu, sołtysa o nazwisku Klimke i po przekroczeniu polskiej granicy uprowadzili go poturbowawszy przy okazji jego chorą żonę. W odwet za to opat zatrzymał w klasztorze dwóch kupców pruskich z brandenburskiego Sulechowa.

Król pruski wysłał, więc oddział wojsk, aby ich odbić. 21 marca 1740 roku Prusacy zniszczyli i obrabowali budynki opactwa, zbezcześcili kościół i poturbowali zakonników. Mimo, że Polska nie była jeszcze pod zaborami to napaść ta pokazała słabość Polski wobec zewnętrznych wrogów.

Po II rozbiorze Polski tereny opactwa weszły w skład zaboru pruskiego. Większość dóbr skonfiskowano, a ostatecznie opactwo zlikwidowano w 1834 roku.

Po sześciuset latach zakonnicy opuścili klasztor i nigdy już do niego nie powrócili. Dwa lata po likwidacji klasztoru utworzono tu Królewskie Seminarium Nauczycielskie. Od 1922 r. mieściła się w Paradyżu Państwowa Szkoła Średnia, która do końca drugiej wojny światowej kształciła nauczycieli III Rzeszy.

Po 1945 roku we wnętrzach zespołu klasztornego urządzono magazyny i wrócono do nazwy Gościkowo. Od 1947 roku mieścił się tu internat dla chłopców prowadzący przez Salezjan, a później założono tu seminarium funkcjonujące do dziś.

Największą wartość historyczną ma obraz fundacyjny z ok. 1700 roku, na którym pokazany jest akt donacji klasztoru oraz scena z bitwy pod Legnicą. Odnajdziecie go na jednym z naszych zdjęć.

W środku wyróżnia się kaplica z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, który zwany Matką Bożą Paradyską jest XVII-wieczną kopią obrazu San Luca z Bolonii. Na obrazie widnieje sentencja MATER DEI MEMENTO MEN DECUS PARADISI ORA PRO NOBIS, co oznacza Matko Boża pamiętaj o mnie, ozdobo Paradyża módl się za nami. Jest to wezwanie modlitewne pozostawione przez fundatora, opata Czyżowskiego.

Informacje praktyczne:

Od 2003 corocznie, w drugiej połowie sierpnia w opactwie organizowany jest festiwal muzyki dawnej zatytułowany Muzyka w Raju.

Zwiedzanie pocysterskiego kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Marcina wraz z budynkami klasztornymi w sezonie letnim od 9.00 do 17.00, a w sezonie zimowym (po zmianie czasu) od 9.00 do 15.00. Wejście z przewodnikiem o pełnych godzinach. Przed obiektem znajduje się bezpłatny parking.

Lokalizację niektórych obiektów pokazujemy w linku oraz na mapie zamieszczonej poniżej.