luty 2024

Pelplin odwiedziliśmy głównie po to, aby zobaczyć monumentalny kościół – jeden z największych gotyckich, ceglanych obiektów w Polsce (poza Kościołem Mariackim w Gdańsku i Katedrą w Oliwie). Obiekt ten to kolejna spuścizna po pobycie cystersów na ziemiach polskich.

Bazylika katedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny jest ogromna, a wystrój wnętrz zachwyca. Znajduje się tu najwyższy drewniany ołtarz w Polsce. W Europie wyższe jest jedynie dzieło mistrza Pawła w słowackiej Lewoczy (18,62 metra). Dla porównania ołtarz Wita Stwosza w krakowskim kościele mariackim mierzy "skromne" 11 metrów.

Jak już wspomnieliśmy historia bazyliki związana jest z przybyciem cystersów, którzy zawitali tu już w 1276 roku na zaproszenie księcia Mszczuja II. Zakonnicy budowę głównego kościoła rozpoczęli w XIV wieku. Prace zakończono dopiero w 1557 roku. Kościół posiada trzy nawy, a środkowy transept ma imponujące rozmiary (długość 84 m , szerokość 30 m i wysokość 26 m).

Pelplin na przestrzeni wieków był odwiedzany przez władców. Bywali tu królowie Zygmunt III Waza (1622) oraz Władysław IV (1633). W 1626 roku przybył też szwedzki król Karol Gustaw zmierzający na wojnę z Prusami. Podobno był pod wielkim wrażeniem bazyliki i zakazał żołnierzom jej plądrowania. Polecenie po odjeździe króla nie zostało dochowane, ale mnisi zdążyli część pelplińskich skarbów i cennego dobytku ukryć lub wywieźć do Gdańska.

Cystersi rządzili w Pelplinie blisko 550 lat. Kasata zakonu przez króla Prus spowodowała, że papież Pius VII wybrał Pelplin na stolicę ziemi chełmińskiej oraz siedzibę biskupów, a w 1824 roku kościół pocysterski stał się katedrą.

Podczas II wojny światowej kościół nie poniósł większych szkód. Aby ochronić cenne zbiory wywieziono je stąd do Warszawy, w tym też najcenniejszy eksponat - jedyną w Polsce Biblię Gutenberga.

W 1945 roku podczas artyleryjskiego ostrzału, zniszczeniu uległy witraże w oknach, ale do poważniejszych zniszczeń nie doszło. Niestety wojny nie przetrwali miejscowi kapłani. Zostali wymordowani przez Niemców 20 października 1939 roku.

Naprzeciwko ogromnej katedry, po drugiej stronie drogi znajduje się jeszcze jeden zabytkowy kościół. Rozmiarami nie może konkurować z katedrą, ale pochodzi z podobnego okresu, a wokół jego murów zachował się cmentarz. Mała, jednonawowa gotycka świątynia pw. Bożego Ciała została podobno zbudowana przez budowniczych katedry jako kościół bramny wiodący do opactwa.

Cmentarz wokół kościoła pełnił podobno funkcje grzebalne od XV wieku, aczkolwiek źródła pisane wspominają dopiero o póxniejszym pochówku mieszkańców Pelplina w czasie zarazy w XVII wieku oraz pogrzebie 600 żołnierzy wojsk napoleońskich w latach 1807 – 1808.

Pelplin to powinna być obowiązkowa wizyta dla wszystkich osób zainteresowanych historią zakonu cystersów i zabytkami ze średniowiecza. Nam podobał się bardzo.

Informacje praktyczne:

Co roku w Pelplinie odbywa się Jarmark Cysterski, w czasie którego zwiedzanie z przewodnikiem jest bezpłatne.

W 1988 roku otwarto nowo wybudowane Muzeum Diecezjalne. Nam niestety nie starczyło czasu, aby je zwiedzić. Zwiedzać je można w zimie od wtorku do soboty w godz. 9:00-15:30, a w niedziele 11:00-15:30, w sezonie o godzinę dłużej do 16:30. Ostatnie wejście na pół godziny przed zamknięciem. W poniedziałki nieczynne. Bilet normalny 15 zł, ulgowy 12 zł.

Zwiedzanie Bazyliki jest możliwe codziennie, z wyjątkiem niedzieli w godzinach 9.00 - 17.00.

Lokalizację pokazujemy w linku oraz na mapie zamieszczonej niżej.