maj 2025

Położone w sercu Mazowsza, w powiecie żyrardowskim, Radziejowice i pobliska Kuklówka to miejsca, gdzie historia splata się z naturą, a kultura z codziennym spokojem wiejskiego życia. Te malownicze miejscowości, oddalone zaledwie 40 km od Warszawy, oferują zarówno mieszkańcom, jak i turystom wyjątkową mieszankę dziedzictwa, sztuki i piękna krajobrazu. Przyjrzyjmy się bliżej tym dwóm perłom Mazowsza, które nie bez powodu przyciągają miłośników historii, sztuki i natury.

Radziejowice, będące siedzibą gminy, to miejscowość o bogatej przeszłości sięgającej XV wieku. Nazwa wsi pochodzi od rzeki, dawniej zwanej Radziejówką, a dziś znanej jako Pisia Gągolina. To właśnie od tej rzeki nazwisko przyjęła rodzina Radziejowskich, która przez blisko 300 lat, od XV do początku XVIII wieku, była związana z tymi ziemiami. Najsławniejszym z rodu Radziejowskich był Stanisław. Senator i zaufany króla miał rozległy majątek: oprócz Radziejowic należały do niego także Kampinos, Bolimów, Wilkowo i Mszczonów. Jego pierwsza żona była blisko spokrewniona z Janem III Sobieskim.

Stanisław rozbudował wieżę i postawił pałac. Jak świadczą odkopane w 1997 roku fragmenty murów był on dużo większy niż obecnie. Siedziba Radziejowskich mogła pomieścić ponad 1000 gości, a właściciel chętnie to wykorzystywał organizując huczne uroczystości, na których bywał m.in. Zygmunt III Waza. O znaczeniu Stanisława Radziejowskiego, a co za tym idzie i jego rodowej siedziby świadczy fakt, że jego syna do chrztu podawał król Władysław IV.

Kolejnym z rodu Radziejowskich był prymas Michał Radziejowski. Po jego śmierci majątek odziedziczyli jego siostrzeńcy: Prażmowscy herbu Belina, którzy sprzedali go w połowie XVIII wieku. Pałac kupił marszałek Francji Lwendell, którego córka wyszła za mąż za Aleksandra Ossolińskiego, a jedna z ich córek, Anna otrzymała Radziejowice w posagu. Jej mężem został Kazimierz Krasiński herbu Ślepowron. Przez kolejnych 130 lat majątek należał do rodziny Krasińskich, pozostając w ich posiadaniu aż do wybuchu II wojny światowej.

Stałymi bywalcami pałacu byli m.in.: Narcyza Żmichowska, Wiktor Gomulicki, Wojciech i Juliusz Kossakowie, Lucjan Rydel, Jarosław Iwaszkiewicz, Henryk Sienkiewicz, Józef Chełmoński. W 1928 roku w radziejowickim majątku kręcono pierwszą filmową adaptację „Pana Tadeusza”. Podczas II wojny światowej w pałacu mieścił się szpital dla żołnierzy niemieckich. W 1945 roku Radziejowice zostały przekazane Gminnej Radzie Narodowej, a następnie przejęło je Ministerstwo Kultury. Od 1965 roku Pałac w Radziejowicach funkcjonuje jako Dom Pracy Twórczej. Przez 30 lat stałym rezydentem był tu Jerzy Waldorff. Dziś w Pałacu mieści się także największa w Polsce wystawa dzieł Józefa Chełmońskiego.

Radziejowicki kompleks obejmuje klasycystyczny pałac, neogotycki zameczek, zrekonstruowany w latach 80-tych XX wieku dworek modrzewiowy, domek szwajcarski oraz park ze stawem i murowanym młynem, będącym repliką oryginalnego drewnianego budynku. W parku znajdują się także popiersia wybitnych Polaków, takich jak Fryderyk Chopin, Henryk Sienkiewicz czy Józef Chełmoński, który z Radziejowicami i Kuklówką był szczególnie związany.

W czasach współczesnych organizowany jest tu Letni Festiwal im. Jerzego Waldorffa, przyciągający artystów i miłośników kultury. Warto również wspomnieć o klasycystycznym kościele św. Kazimierza Królewicza, zaprojektowanym przez Jakuba Kubickiego, który wraz z dzwonnicą i plebanią z 1820 roku stanowi kolejny zabytek miejscowości.

Radziejowice to także miejsce pamięci o trudnych czasach. W okresie okupacji niemieckiej rodzina Rdzanowskich udzieliła pomocy Szaji Goldman, za co w 1995 roku Klara i Władysław Rdzanowscy otrzymali tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

W pobliżu Radziejowic znajduje się Kuklówka, która jest podzielona na dwie wsie – Kuklówka Radziejowicka i Kuklówka Zarzeczna. To miejsce nierozerwalnie związane z postacią Józefa Chełmońskiego, jednego z najwybitniejszych polskich malarzy przełomu XIX i XX wieku. Urodzony w 1849 roku w Boczkach k. Łowicza, Chełmoński w 1889 roku osiadł w Kuklówce Zarzecznej, gdzie w modrzewiowym dworku z drugiej połowy XIX wieku tworzył swoje najsłynniejsze dzieła, takie jak Odlot ptactwa, Kaczeńce czy Bociany. Dworek, otoczony parkiem przydworskim, jest dziś jednym z najważniejszych punktów na mapie miłośników sztuki. Malarz po rozwodzie z żoną zamieszkał tu ze swoimi trzema córkami. Tu też zmarł 6 kwietnia 1914 roku. Został pochowany na cmentarzu Parafii Ojrzanów w Żelechowie obok grobu przyjaciela – ks. Franciszka Barnaby Pełki. Obecnie w dworku w Kuklówce mieszkają potomkowie Chełmońskiego, a budynek nie jest udostępniony do zwiedzania. We wsi znajduje się, zbudowana przez rodzinę Suzdorfów murowana kapliczka z 1874 roku i pomnik - kamień z płytą ku czci Józefa Chełmońskiego z roku 1969

Kuklówka Radziejowicka, położona nad rzeką Pisią Tuczną, ma równie długą historię, sięgającą 1452 roku. Rzeka, początkowo zwana Petrykoską, później Kuklówką, a od 1533 roku Tuczną (od nazwiska młynarza Stanisława Thuczny), była sercem życia gospodarczego wsi. W XIX wieku napędzała młyny, z których jeden, należący do rodziny Nidzińskich, został spalony przez Niemców w 1941 roku. Ślady dawnych grobli i betonowy jaz wciąż przypominają o tej przeszłości.

W Kuklówce Radziejowickiej znajduje się Szkoła Podstawowa im. Józefa Chełmońskiego, wybudowana w latach 1952–1956 w stylu wiejskiego realizmu socjalistycznego. W szkole działa izba pamięci poświęcona malarzowi, a niegdyś znajdowała się tu tablica upamiętniająca czeskiego partyzanta Jerzego Niedoszyńskiego „Pepika”, który poległ w walce z Niemcami w 1943 roku.

Radziejowice to miejsce, które jest piękne o każdej porze roku. Koniecznie musicie je odwiedzić.

Informacje praktyczne:

W okolicach Radziejowic i Kuklówki biegną szlaki piesze i rowerowe, takie jak żółty szlak z Grzegorzewic przez Kuklówkę do Jaktorowa czy niebieski szlak z Grodziska Mazowieckiego do Radziejowic.

Planując wizytę, warto sprawdzić lokalne wydarzenia, takie jak Letni Festiwal w Radziejowicach.

Wystawę Chełmońskiego w pałacu można oglądać w soboty i niedziele od 10.00 do 17.00. Ostatnie wejście na godzinę przed zamknięciem. Bilet zwykły kosztuje 20 zł, ulgowy 15 zł. Ostatnio pojawiła się jednak informacja, że galeria obrazów jest niedostępna, a można obejrzeć wystawę „W kręgu Młodej Polski”.

W Radziejowicach można też nocować. Obiekt dysponuję pokojami hotelowymi w pałącu, dworku modrzewiowym, willi oraz czworakach.

Park pałacowy dostępny jest od świtu do zmierzchu.

Lokalizację obiektów pokazujemy w linku oraz na mapie zamieszczonej niżej.