styczeń 2024

Historia tej miejscowości sięga XIII wieku. Najstarsza wzmianka o „Stumo” pochodzi z 1234 roku. Był to pruski gród, który już dwa lata później zdobyli Krzyżacy. To oni prawie sto lat później ( w latach 1326-1333) wybudowali tu zamek. Wojska polskie przejęły warownię w czasie wojen krzyżackich i marszu na Grunwald, ale później po nieudanym ataku wojsk polskich na Malbork i po trzech tygodniach oblężenia przez krzyżaków załoga zamku poddała go na rozkaz króla Władysława Jagiełły.

Prawa miejskie Sztum otrzymał sześć lat później w 1416 roku od wielkiego mistraz Michała Kuchmeistera von Sternberga. W kolejnych latach wojska polskie próbowały ponownie zdobyć Sztum, ale bez powodzenia. Dopiero na mocy II Pokoju Toruńskiego (1466) miasto zostało przejęte przez Polaków, a starostą został Ścibor Bażyński(6 stycznia 1468 roku). Sztumem zarządzał później również wuj Mikołaja Kopernika Łukasz Watzenrode.

Potop szwedzki, pożar i dżuma w XVI i XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1772 rok w wyniku zaborów trafiło pod władanie Prus. W 1818 roku na miejscu spalonego w pożarze ratusza stanął ufundowany za 4500 talarów przez króla Fryderyka Wilhelma III kościół ewangelicki, w którym znalazły się odlane w królewskiej ludwisarni w Berlinie dzwony.

Plebiscyt po pierwszej wojnie światowej przeprowadzony 1920 roku zdecydował, że głosami 2097 mieszkańców miasta (za Polską było jedynie 751) Sztum pozostał w granicach Niemiec. Pod koniec drugiej wojny światowej w nocy z 21 na 22 stycznia 1945 roku przeprowadzono przymusową ewakuację mieszkańców Sztumu w obawie przed zbliżającym się frontem. Po wkroczeniu Armii Czerwonej spalono budynki okalające rynek.

Sztum leży nad jeziorem Sztumskim (Zajezierskim). Jest tu strzeżone kąpielisko oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego. Dookoła jeziora biegnie oświetlona ścieżka pieszo-rowerowa o długości około 5 km. Na jej trasie jest m.in. teren rekreacyjny Jaszczurowe Wzgórze z punktem widokowym. Podobno po zmierzchu ścieżka jest na całej swojej długości oświetlona, ale nie sprawdziliśmy tego, bo pobyt w mieście ograniczyliśmy do kilku godzin dnia.

XIV-wieczny zamek krzyżacki poza tym, że był siedzibą wójta krzyżackiego to pełnił też funkcję letniej rezydencji dla wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Ulrich von Jungingen przyjeżdżał do Sztumu z Malborka w celach rekreacyjnych. Woda z tutejszej studni była zdecydowanie zdrowsza od wody pitnej dostępnej w Malborku. Mistrz zakonu trzymał tu prywatny zwierzyniec. Lubił otaczać się bogactwem, urządzał wystawne uczty i nie znosil sprzeciwu. Czy był takim gburem jak przedstawił go Sienkiewicz w „Krzyżakach”? Wydaje się, że jednak nie.

Ulrich von Jungingen zginął w bitwie pod Grunwaldem dnia 15 lipca 1410, a jego ciało nosiło ślady dwóch ran zadanych ostrym narzędziem. Jedna ostrze trafiło w pierś, a drugie w czoło. Początkowo uważano, że zabił go polski chłop. Tak uważali Matejko i Sienkiewicz. Dziś wiadomo, że Ulrich zginął z rąk polskiego rycerza –najprawdopodobniej Mszczuja ze Skrzynna.

Zamek położony jest na przesmyku między dwoma jeziorami. Obecnie mieści się tu siedziba oddziału Muzeum Zamkowego w Malborku. Niestety podczas naszej wizyty muzeum było nieczynne, więc mamy pretekst, aby kiedyś przyjechać ponownie. Szczególnie, że tuż obok zamku zjedliśmy tani, a bardzo smaczny domowy obiad i chcielibyśmy sprawdzić w przyszłości czy bar nadal funkcjonuje.

Informacje praktyczne:

Muzeum w zamku w Sztumie w sezonie zimowym ( od października do kwietnia) jest czynne w godzinach 9-15, a w pozostałych miesiącach od 9 do 17 od wtorku do niedzieli. Czas zwiedzania ok. godziny. Bilet normalny z audio przewodnikiem kosztuje 20 zł (ulgowy 17 zł). Wtorek jest dniem bezpłatnym zwiedzania muzeum.
Lokalizację pokazujemy w linku oraz na mapie zamieszczonej niżej.